Аннотация дегеніміз не және оны қалай жазу керек
Аннотация кез келген құжаттың маңызды бөлігі болып табылады, өйткені ол оқырманның назарын аударуға және мәтіннің негізгі идеяларымен (мақала, кітап, ғылыми жұмыс және т.б.) тез танысуға көмектеседі. Әрі қарай мақалада біз сізге аннотация туралы ең қажетті нәрселерді айтамыз: бұл не, ол қандай болады және оны қалай дұрыс жазу керек.
Аңдатпаның көлемі, оның түріне қарай бөлінеді. Мәселен, кітапқа берілетін аңдатпа 1 сөйлемнен де тұруы мүмкін, я болмаса 1 бетке дейін жетуі мүмкін. Ал ғылыми мақалаға берілетін аңдатпа 500 әріптен немесе 7-8 сөйлемнен тұрады. Сонымен қатар ғылыми жобаға және диссертацияға жазылатын аңдатпалар да бар. Ғылыми жобаға арналған аңдатпа 1-3 бет көлемінде болса, диссертациялық жұмыстың аңдатпасы 3-7 бет көлемінде болады.
Аннотация дегеніміз не?
Аннотация – мәтіннің, зерттеудің, ғылыми мақаланың, кітаптың немесе басқа басылымның қысқаша сипаттамасы немесе қысқаша мазмұны. Онда зерттеу әдістері мен нәтижелері, пайдаланылған көздер және нақты материалға қатысты басқа да маңызды мәліметтер туралы негізгі мәлімдемелер бар.
Аннотациялар әдетте адамға мәтіннің жалпы мазмұнын түсінуге және оны оқуға қызықтыруға көмектесу үшін жазылады. Оқырмандардың мақсаттары мен қажеттіліктеріне қарай аннотация әртүрлі көлемде болуы мүмкін: бірнеше сөйлемнен 2-3 абзацқа дейін.
Аннотациялар көптеген академиялық және ғылыми басылымдардың маңызды бөлігі болып табылады. Олар сондай-ақ онлайн мақалаларда, жарнамалық материалдарда және кез келген баспа немесе электронды басылымдарда қолданылады.
Аннотация түрлері
Олар арналған материал түріне байланысты ажыратылады. Мәтіндер мен басылымдарда жиі кездесетін аннотациялардың негізгі түрлерінің ішінде:
- Ақпараттық– материалға және оның құрылымына, атап айтқанда, негізгі тезистерге, зерттеу әдістеріне және нәтижелеріне толық сипаттама береді. Көбінесе ғылыми мақалалар үшін қолданылады.
- Индекстелген– оқырманға оны индекстелген дерекқорлар мен іздеу жүйелерінде жылдам табуға мүмкіндік беретін материалға байланысты негізгі тіркестер мен сөздердің тізімі.
- Рецепзиялық– бұл материалға сыни шолу және оның сапасы мен маңыздылығы туралы рецензенттің (шолу жасаған адамның) пікірін қамтитын қысқаша сипаттама.
- Дайджест аннотация — бұл материалдардың әрқайсысы туралы негізгі ойлары бар бірнеше байланысты мәтіндерге шағын көлемді шолу.
- Сыни— бұл материалға сыни шолу, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін сипаттайтын жұмыс түрі. Сыни түйіндемені «адал шолу» деп атауға болады, оны оқығаннан кейін материалға назар аудару керек пе, соны түсіну оңай.
- Сипаттама– бұл материалды және оның құрылымын (мазмұнын) сипаттайтын, бірақ негізгі тезистер мен зерттеу нәтижелерінің толық сипаттамасы жоқ аннотация түрі.
Аннотацияны қалай жазуға болады?
Аннотацияны жазуды бастамас бұрын, оның түрі туралы шешім қабылдау керек, өйткені әртүрлі жұмыс түрлерінде тәуелсіз дизайн талаптары бар. Жеке аннотация жасау кезінде бірнеше негізгі қадамдарды орындау қажет:
- Мәтіннің жалпы мағынасын, негізгі идеяларын, мақсаттары мен нәтижелерін түсіну үшін оны мұқият оқып шығыңыз.
- Мәтіннің негізгі тезисін немесе мақсатын көрсетіңіз. Бұл материалда қарастырылған мәселенің қысқаша сипаттамасы, талдау нәтижелері немесе авторлар жасаған қорытындылар болуы мүмкін.
- Нәтижелерді алу үшін қолданылған зерттеу әдістерін көрсетіңіз. Бұл шарт ғылыми жұмысқа аннотация жазу үшін міндетті болып табылады. Негізгі әдістердің арасында:
- эмпирикалық– сипаттау, эксперимент, бақылау;
- теориялық– синтез, талдау, абстракция, жалпылау, индукция, дедукция, түсіндіру, т.б.;
- жүйелік– бір объектіні өзара байланысты көптеген элементтердің жиынтығы ретінде қарастыру;
- әсіресе социологиялық– нақты фактілерге, деректерге және әртүрлі көрсеткіштерге негізделген зерттеулер.
- Мәтіннің тақырыбы мен мазмұнын дәл көрсететін түйінді сөздерді сипаттаңыз. Оларды дерекқорлардағы мәтінді индекстеу және іздеу үшін пайдалануға болады.
- Нұсқаулардың дизайн стилі мен құрылымына назар аударыңыз. Ол әдетте бір немесе бірнеше абзацтан (250 сөзге дейін) тұрады және мәтіннің тақырыбын, авторларын, журналдың немесе баспаның атауын, жарияланған күні мен түйінді сөздерді қамтиды.
- Дәлдігі мен дұрыстығына көз жеткізу үшін емле мен грамматиканы тексеріңіз.
Аннотация кең аудиторияға түсінікті болуы үшін қарапайым және түсінікті тілде жазылуы керек екенін есте ұстаған жөн.
Классикалық аннотацияның мысалы
Кітәпқа аннотация жазу: үлгі
Кітаптың аннотациясы– бұл әдетте басылымның артқы мұқабасында немесе ресми сайтында орналастырылатын басылымның қысқаша сипаттамасы. Онда кітаптың жалпы мазмұны, ондағы талқыланған негізгі тақырыптар мен идеялар туралы мәліметтер қамтылған, сонымен қатар автор және оның басқа да шығармалары туралы мәліметтер болуы мүмкін.
Реферат баспаның маркетингтік стратегиясының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Кітапқа нұсқаулық жасаудың негізгі мақсаты — әлеуетті оқырмандардың назарын аудару және оларға шығармадан не күтетіні туралы ақпарат беру.
Үлгі:
Қазақ әдеби тілінің сөздігі.Он бес томдық. 5-том/құраст.
Б.Әбілқасымов, С.Бизақов, Ә.Жүнiсбеков және т.б. – Алматы, 2011.– 752 бет
ISBN 978-601-7293-16-1
Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011–
2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында жарық көрген
бұл сөздік – қазақ тілінің сөз байлығын молынан қамтитын «Қазақ әдеби
тілінің сөздігі» атты он бес томдық түсіндірме сөздіктің бесінші томы.
Аталмыш томда сөздік бірліктер әліпби тәртібімен беріліп, олардың
мағыналары ықшам түрде түсіндіріледі, грамматикалық, стильдік
мағыналары сараланып, кейбір сөздердің қолданылу аясы мен саласы,
этимологиясы көрсетіледі.
Сөздік негізінен көпшілік қауымға – баспасөз, ғылым, білім, мәдениет,
оқу-ағарту қызметкерлеріне, ана тілін тереңірек білсем, қазақ тілін үйренсем
деген жұртшылыққа арналады
Ғылыми мақалаға аннотация: үлгі
Ғылыми мақалаға аннотация кеңірек аудиторияға қолжетімді болуы үшін мақаланың басында немесе индекстелген мәліметтер базасында орналастырылған ғылыми жұмыстың қысқаша сипаттамасы болып табылады.
Әдетте, ғылыми мақалаға реферат зерттеу тақырыбы туралы жалпы мәліметтерді, нәтижелерді алу үшін қолданылатын зерттеу әдістерін, сондай-ақ авторлардың басылыммен жұмыс істеу кезінде жасаған негізгі қорытындыларын қамтиды. Ол 100-ден 250 сөзге дейін созылады.
Ғылыми мақалаға рефераттың негізгі мақсаты — оқырманға материалдың қысқаша мазмұнымен танысуға және оның пайдалы болатынын түсінуге көмектесу. Аннотацияны мақаланы индекстеу үшін де пайдалануға болады,бұл ғылыми ақпаратты іздеу процесін жеңілдетеді.
Ғылыми мақалаға реферат жазуға ұсынылатын сөз тіркестері
«Мақала жан-жақты зерттеуге арналған…»
«Бұл мақалада … мәселесі қарастырылған.»
«Бұл жарияланымда … тақырыбы қозғалған.»
«Мақала … зерттеуге арналған.»
«Мақалада … жан-жақты талдауы жасалынған.»
Осы секілді сөз тіркестері өте көп. Сіздің аннотацияңызға ең келетінін іздеңіз.
Ұсынымдық аннотация
Ұсынымдық аннотация – ғылыми мақаланың, кітаптың немесе басқа құжаттың соңында жазылған қысқаша сипаттама, онда авторлар өз жұмыстарының негізгі мазмұнын көрсетеді және оны оқырмандарға өз бетінше зерттеуге ұсынады.
Ұсынымдық аннотация көбінесе мәселенің сипаттамасын, зерттеудің негізгі нәтижелерін, қорытындыларды және одан әрі зерттеуге ұсыныстарды қамтиды. Бұл оқырмандарға басылым олардың қажеттіліктеріне сәйкес келетінін және оны егжей-тегжейлі тексеру керек пе екенін түсінуге көмектеседі.
Консультативтік реферат қысқа (әдетте 100 сөзге дейін) немесе сәл ұзағырақ (250 сөзге дейін) болуы мүмкін. Өлшем автор өз материалын жариялау үшін жүгінетін журналдың, баспаның немесе ғылыми қоғамның талаптарына байланысты.
